• Srbijanka Stanković
• Jun 30 25
• Muzika
• 0

Njujork se uvek nalazi pri vrhu liste gradova koji su menjali tok muzičke istorije. Ovaj grad neprestano stvara, menja i osvežava muzičku scenu, prisetimo se džez salona Harlema i podzemnih klubova Bronksa.

Muzika Njujorka je ritam grada, njegov puls, a za mnoge umetnike sudbinski susret sa inspiracijom. Kroz decenije su se u ovom gradu rađali pravci, pokreti, karijere i legende. Pričamo o njima.

Muzika kao vodič

Za one koji planiraju putovanje u Njujork i obilazak istočne obale, nema boljeg načina da dožive grad od toga da ga slušaju. Ne samo u slušalicama, već na ulici, u vozu, u kafiću, u klubu u Harlemu ili Bruklinu. A ako se odlučite za obilazak od Bostona do Filadelfije, Vašingtona ili Baltimora, otkrićete da i ti gradovi imaju svoje muzičke priče. Ali Njujork ostaje mesto gde se te priče prepliću, započinju, a često i završavaju. Pa da počnemo.

1920. i 1930. rađa se džez i glasovi Harlema

Dok je svet pokušavao da izađe iz senke Prvog svetskog rata, Njujork je pronašao svoj beg u muzici. Harlem je postao epicentar takozvane "harlemske renesanse", kulturnog preporoda afroameričke zajednice. Klubovi kao što su Kotn klab i Sevoj bolrum privlačili su publiku svih boja kože, dok su izvođači poput Djuka Elingtona i Besi Smit oblikovali ono što danas zovemo klasični džez.

Džez scena tadašnjeg Njujorka bila je sirova, emotivna i duboko lična. Ona je pratila najlepše momente, ali i pričala priče ljudi koji su kroz muziku izražavali život pod pritiskom, ljubav, nostalgiju i borbu za jednakost.

1950. i 1960 - Folk, rokenrol i glas ulice

Njujork ovih godina postaje utočište muzičara koji žele više od slave. Grinvič vilidž postaje duhovni dom američkog folka, gde se okupljaju umetnici kao što su Bob Dilan, Džoan Baez i Sajmon i Garfankl. Njihove pesme postaju glas generacije koja se buni protiv rata, nepravde i prazne potrošačke kulture.

Istovremeno, na drugoj strani grada, rađa se rokenrol scena koja je sirovija, ritmičnija, buntovnija. Bril bilding na Menhetnu postaje „fabrika hitova“, gde se pišu pesme koje će pevati čitav  svet, od Šajrels do Ronets. Upravo su te godine učvrstile Njujork kao mesto gde se umetnost rađa iz potrebe, a ne iz komercijale.

Sedamdesetih dolazi do eksplozije kreativnosti panka, diska i početak hip-hopa

Nijedna decenija nije toliko definisala muzički identitet Njujorka kao sedamdesete. Dok se svet zabavljao disko ritmovima, Njujorčani su istovremeno rušili i gradili muzičke žanrove. U klubu Si-Bi-Dži-Bi, koji se nalazio na donjoj istočnoj strani Menhetna, stvarala se istorija panka. Grupa Ramons, zatim Peti Smit, Blondi i Televižn, donose novu, sirovu energiju, muziku oslobođenu glamura, ali nabijenu stavom.

Na drugoj strani grada, Studio 54 rađa novo lice disko kulture, dekadentno, slobodno, glamurozno. Pesme Done Samer, Bi Džiz, ali i njujorškog benda Čik, osvajaju plesne podijume sveta. I dok su jedni plesali, drugi su revoluciju pripremali u Bronksu, među blokovima i grafitima, Di-Džej Kul Herk postavlja temelje za ono što će postati hip-hop. Bez formalnog priznanja, bez radijskog prostora, ali sa neumoljivim ritmom i porukom.

Osamdesetih i devedesetih nastaje hip-hop kao globalni pokret

Od blok žurki do svetskih pozornica, hip-hop je prerastao granice svog kvarta. Njujork postaje nezaobilazna tačka u karijeri svakog ozbiljnog izvođača. Ran Di-Em-Si, Pablik Enemi, Bisti Bojs i kasnije Nas, Notorijus Bi-Aj-Dži i Džej Zi izrastaju iz lokalnih heroja u svetske zvezde. Ono što je počelo kao bunt, postalo je glas miliona. I u svemu tome, Njujork ostaje dosledan kao motor promena. Upravo ta snaga Njujorka da inspiriše i podstakne izražavanje razlog je zašto muzičari i danas dolaze u ovaj grad.

Od početka 21. veka pa do danas

Danas, u vreme digitalne dominacije i veštačke inteligencije, Njujork više nije jedini centar muzičkog sveta. Ali i dalje cilj svakog muzičara je da bude deo njegove scene. Indi –rokeri nastupaju u Bruklinu, džez improvizacije odzvanjaju u malim barovima u SoHou, a reperi i producenti snimaju pesme koje danas osvajaju TikTok i radijske stanice.

Kako je njujorška scena uticala na jugoslovensku muziku?

Kako je Njujork  bio globalni epicentar muzičkih inovacija, tako je njegov uticaj dosegao i daleko preko okeana, sve do tadašnje Jugoslavije. Tokom 70-ih i 80-ih godina, jugoslovenska muzička scena je bila duboko inspirisana novim zvukovima koji su dolazili sa istočne obale SAD.

Muzičari iz Beograda, Zagreba, Ljubljane i drugih gradova sa pažnjom su pratili šta se događa u Njujorku, naročito u panku, novom talasu i hip-hopu. Muzičari iz grupa poput Šarla Akrobate, Električnog Orgazma i Idola u Beogradu crpeli su energiju i buntovništvo iz pank klupskih nastupa koje su mogli da prate kroz muzičke časopise i snimke koji su stizali iz Amerike.

Takođe, prvi hip-hop pokušaji u Jugoslaviji nisu mogli da zaobiđu uticaj pionira iz Bronksa i Menhetna. Ljubitelji muzike su na smetlištu iz Njujorka pronalazili vinile i kasete koje su potom delili na lokalnim žurkama, što je postalo platforma za razvoj domaće hip-hop kulture tokom 80-ih i 90-ih. Pored žanrovskog uticaja, Njujork je bio i simbol slobode izražavanja i urbanog identiteta, što je posebno bilo važno mladima u Jugoslaviji u vreme društvenih promena. Snaga njujorške scene inspirisala je mnoge umetnike da svoje priče i emocije pretoče u muziku koja i danas odjekuje regionom.

Zaključak

Njujork se menja, ali njegova sposobnost da inspiriše ostaje. Grad je i dalje pozornica moderne I klasične muzike i to ne samo za izvođače, već i za slušaoce, zaljubljenike u muziku, one koji se nađu u pravom trenutku na pravom mestu, i čuju nešto što im zauvek ostane u glavi.

Bonus - Plejlista za slušanje tokom putovanja u Njujork:

1. Frank Sinatra – New York, New York
2. Jay-Z i Alicia Keys – Empire State of Mind
3. Billy Joel – New York State of Mind
4. Nas – N.Y. State of Mind
5. Lou Reed – Walk on the Wild Side
6. The Velvet Underground – I'm Waiting for the Man
7. Simon & Garfunkel – The Only Living Boy in New York
8. Beastie Boys – No Sleep Till Brooklyn
9. Taylor Swift – Welcome to New York
10. LCD Soundsystem – New York, I Love You but You're Bringing Me Down

https://pixabay.com/photos/new-york-nyc-usa-manhattan-city-7665799/

https://pixabay.com/photos/horn-trumpet-music-jazz-brass-952994/

https://pixabay.com/photos/broadway-new-york-usa-manhattan-4746384/

https://pixabay.com/photos/new-orleans-street-performer-music-3893610/